Điều gì gây ra lũ lụt kỷ lục ở Nga?

Điều gì đã gây ra trận lũ lụt tồi tệ kỷ lục đã tàn phá nhiều vùng ở Nga và Kazakhstan và buộc hàng chục nghìn người phải sơ tán khỏi vùng nước dâng nhanh?

Một người đàn ông kéo thuyền trên đường phố ngập lụt ở vùng Kurgan, Nga, ngày 17/4.Donat Sorokin / TASS

AFP xem xét trận lũ lụt tồi tệ nhất trong nhiều thập kỷ xảy ra ở khu vực này:

Mùa xuân và tuyết 

Maria Shahgedanova, nhà khoa học khí hậu tại Đại học Reading, cho biết lũ lụt mùa xuân ở Nga và miền bắc Kazakhstan “được dự đoán trước và xảy ra thường xuyên”.

Bà nói thêm, khu vực này đã phải hứng chịu những trận lũ lớn tương tự vào các năm 1922, 1942 và 1957, mặc dù thảm họa hiện tại là “cực kỳ nghiêm trọng và tất cả các ‘kỷ lục’ trước đó đều đã bị vượt qua”.

Đặc biệt, sông Ural đã làm ngập khu vực Orenburg của Nga, trong khi sông Ishim - nguồn cấp nước cho các vùng Tyumen và Omsk thuộc Siberia, và phía bắc Kazakhstan - cũng bị vỡ bờ.

Nguyên nhân chủ yếu là do thời tiết mùa xuân ấm áp bắt đầu nhanh chóng, gặp nhiều tuyết mùa đông, khiến các dòng sông tan chảy đột ngột và nhanh chóng bị lấp đầy.

Shahgedanova cho biết khoảng một nửa số trận lũ lụt ở khu vực này đều bắt đầu theo cách này, một phần ba còn lại là do lượng mưa và khoảng 15% do băng đóng trên sông.

'Cơn bão hoàn hảo'

Khu vực này của Nga và Kazakhstan đã trải qua lượng tuyết rơi trên mức trung bình trong mùa đông vừa qua, với độ sâu tuyết vượt quá mức bình thường tới 60% ở một số khu vực.

Shahgedanova cho biết điều này kéo theo nhiệt độ tăng đột ngột từ dưới 0 lên gần 20 độ C chỉ trong vài ngày khi mùa xuân đến.

Sự thay đổi nhanh chóng này kết hợp với lượng mưa lớn đã "làm trầm trọng thêm tình hình vốn đã nghiêm trọng" bằng cách nhanh chóng biến lượng tuyết dư thừa đó thành một lượng nước khổng lồ.

“Đây là trường hợp của một cơn bão hoàn hảo,” cô nói.

Còn biến đổi khí hậu thì sao?

Các nhà khoa học nhất trí rằng hiện tượng nóng lên toàn cầu do nồng độ khí nhà kính trong khí quyển tăng cao đang khiến thời tiết trở nên khắc nghiệt hơn, bao gồm cả lũ lụt.

Nhưng "không có xu hướng rõ ràng về tình trạng lũ lụt thường xuyên hơn" ở khu vực đặc biệt này của Nga và Kazakhstan, Shahgedanova nói.

Bà nói: “Tôi cho rằng đó là do sự biến đổi khí hậu, trái ngược với sự thay đổi lâu dài hơn, có thể là một quá trình tự nhiên”.

Shahgedanova cho biết thêm, mối liên hệ rõ ràng hơn đã được thiết lập giữa sự nóng lên toàn cầu và khả năng lũ lụt gia tăng trong những tháng mùa đông ở tây bắc châu Âu.

Bà nói với AFP: “Mối liên hệ giữa trận lũ lụt năm 2024 ở Nga và biến đổi khí hậu là ít rõ ràng hơn”.

Hành tinh ấm hơn

Tuy nhiên, một hành tinh ấm hơn có thể gây ra các điều kiện khiến những trận lũ lụt này trở nên dữ dội hơn.

Cơ quan khoa học khí hậu của Liên hợp quốc, IPCC, đã báo cáo lượng tuyết phủ ở Bắc bán cầu đã giảm đáng kể kể từ cuối những năm 1970 và dự kiến ​​sẽ tiếp tục giảm.

Shahgedanova cho biết: “Tuy nhiên, có những khác biệt theo khu vực trong xu hướng chung này”, đồng thời cho biết thêm rằng ở Volga-Urals và phía tây Siberia, dự báo sẽ có tuyết rơi dày hơn nhưng thời gian ngắn hơn trong tương lai.

Đồng thời, IPCC dự báo nhiệt độ sẽ tăng trên khắp hành tinh, với một số khu vực dễ bị lũ lụt ở Nga và Kazakhstan sẽ ấm lên ở mức trên mức trung bình trong mùa đông.

Bà nói: “Sự kết hợp của lớp tuyết dày hơn… và sự tan chảy sớm và rất nhanh có thể góp phần khiến lũ lụt mùa xuân có khả năng xảy ra thường xuyên hơn”.

Các yếu tố khác?

Ảnh hưởng của con người cũng đóng một phần.

Vụ vỡ đập ở Orsk, thành phố 220.000 dân gần biên giới Kazakhstan, khiến hàng nghìn ngôi nhà bị ngập.

Mikhail Bolgov, nhà thủy văn học tại Viện Hàn lâm Khoa học Nga, được truyền thông Nga phỏng vấn cho biết: “Yếu tố chính gây ra lũ lụt này là do thiên nhiên. Tuy nhiên, vấn đề xây dựng đê điều cũng rất quan trọng”.

Theo Dmitri Boldyrev, một nhà bảo vệ nhân quyền được truyền thông Nga dẫn lời, một hồ chứa ở thượng nguồn có thể đã hấp thụ một phần nước lũ nhưng nó đã đầy một phần.

Ông nói: “Hồi tháng 1, các nhân viên đã lo lắng đến mức yêu cầu ban quản lý bắt đầu cấp nước. Nhưng họ không muốn [làm điều đó] vì năm trước không có đủ nước”.

Một cuộc điều tra về sơ suất, vi phạm tiêu chuẩn an toàn trong quá trình xây dựng đập đã được mở.

Tại Orenburg, một trung tâm đô thị khác trên sông Ural, một số người dân cũng chỉ ra rằng các khu phức hợp lớn đã được xây dựng – bất chấp các quy định – trong vùng lũ lụt.